Đề bài: Giải thích câu tục ngữ “Dĩ hòa vi quý”
Bài làm
Trong cuộc sống, giải quyết mối quan hệ ứng xử giữa: bạn bè, anh em, cha mẹ, đồng nghiệp, làm ăn, buôn bán … luôn phức tạp. Mỗi người một cá tính, một phong cách. Chỉ một va chạm, mâu thuẫn nhỏ thôi cũng có thể dẫn đến sứt mẻ, thậm chí là đánh mất đi mối quan hệ vốn được xây dựng từ lâu. Chính vì vậy, để giải quyết những mâu thuẫn trong ứng xử giữa người với người, cha ông ta đã đúc kết câu tục ngữ: "Dĩ hòa vi quý".
Xét về từ ngữ, câu tục ngữ "dĩ hòa vi quý" có gốc âm Hán Việt. "Dĩ" có nghĩa là "lấy", "hòa" có nghĩa là hòa hợp, chan hòa, không làm mất lòng nhau. "Vi" có nghĩa là "làm", "Quý" được hiểu là "lấy làm trọng, trên hết".
Như vậy, xét về ý nghĩa của cả câu tục ngữ, thì trong mối quan hệ bạn bè, đồng nghiệp, anh em, họ hàng, thậm chí là cả trong mối quan hệ máu mủ ruột già thì bạn hãy luôn lấy sự hòa hợp, chan hòa, nhường nhịn, không làm mất ý nhau là trên hết. Mỗi người chỉ cần chịu nhịn, thua thiệt về mình một chút là có thể giữ được mối quan hệ tốt đẹp. Xét về ý nghĩa thì thành ngữ này gần nghĩa với một câu nói khác của cha ông ta là "lấy đại cục làm trọng".
Về mặt tích cực, câu thành ngữ này khuyên răn mỗi người chúng ta về cách đối nhân xử thế, cách giải quyết các mối quan hệ xã hội cũng như trong làm ăn. Sự khôn khéo trong cách ứng xử, sự bình tĩnh trong xử trí những khúc mắc trong quan hệ và lấy sự hòa hợp làm trọng sẽ giúp bạn thành công. Không vướng vào những hệ lụy khác khi khư khư giữ cá tính, quan điểm của mình dẫn đến bạn thì mất, công việc không thành công.
Thực tế, trong xã hội phong kiến xưa, những vi quan lại, vua chúa, nhất là những bậc Nho giáo họ đã vận dụng câu nói này trong việc cai trị dân chúng, cấp dưới cũng như mối quan hệ xã hội khác và có những thành công nhất định, không gây ra sự mất ổn định trong xã hội.
Giải thích câu tục ngữ: “Dĩ hòa vi quý”
Tuy nhiên, về mặt tiêu cực, câu thành ngữ này cũng dễ dẫn đến hệ lụy tiêu cực, đó là sự ngại ngần trong đấu tranh, không dám noi lên chính kiến của mình,thậm chí là ba phải, không biết phân biệt được đâu là người tốt người xấu.
Thực tế trong cuộc sống, cũng có những người ngại va chạm, lúc nào cũng chỉ muốn giữ thái độ trung dung, nhường nhịn thái quá và đánh mất đi cá tính của mình.
Trong xã hội hiện đại khi các mối quan hệ xa hội ngày một phức tạp thì câu nói: "dĩ hòa vi quý " vẫn có những ý nghĩa nhất định. Tuy nhiên sự vận dụng câu nói này cần linh hoạt, không phải trường hợp nào chúng ta cũng có thể “dĩ hòa vi quý”, chỉ vì sự hòa hợp, chan hòa mà cổ súy cho cái xấu, cái tiêu cực. Chúng ta cần phải phân biệt rạch ròi từng mối quan hệ, từng cá tính, tính cách, cũng như tính chất của sự việc mà có thái độ ứng xử phù hợp.
Có thể lấy ví dụ ngay trong các cuộc họp cơ quan, đơn vị, hay sinh hoạt nhóm, tập thể…luôn luôn có những ý kiến trái chiều, thậm chí là gay gắt giữa các thành viên trong cuộc họp. Là người tham gia cuộc họp, trước một ý kiến không phù hợp, mình cũng cần phải bày tỏ chính kiến, quan điểm của mình, đồng tình hay ủng hộ. Không phải vì nề nang nhau, ngại va chạm nhau mà xuề xòa, cho qua mọi chuyện. Ngược lại, sự góp ý hay phê bình phải trên tinh thần xây dựng, không phải vì không ưa nhau mà trù dập.
Đặc biệt, trong xã hội hiện đại ngày nay, câu nói “dĩ hòa vi quý” cũng có nhiều biến tướng khác nhau, nhất là trong mối quan hệ cấp trên, cấp dưới, xử lý sai phạm của nhau. Nhiều vụ việc tham ô, tham nhũng, sử dụng bằng cấp giả… khi đưa ra cuộc họp để xử lý trách nhiệm và kỷ luật, không ít người vì nể nang, xuề xòa, “dĩ hòa, vi quý” mà đưa ra những lời lẽ bao che, bao biện đại loại như: “mặc dù đồng chí đó đã có thiếu xót trong công tác quản lý nhưng quá trình công tác đã có nhiều cố gắng, nỗ lực. Nếu cho một cơ hội thì chắc chắn đồng chí đó sẽ tiến bộ”… trong trường hợp này, “dĩ hòa vi quý” đã bị vận dụng sai hoặc cố ý hiểu sai để làm nhẹ tội cho một vài trường hợp….
Nhìn chung, những kinh nghiệm và bài học quý báu của ông cha ta được đúc kết trong những tục ngữ, thành ngữ như câu nói: “dĩ hòa vi quý” luôn luôn mang tính thời sự, và là bài học cho chúng ta trong ứng xử trong cuộc sống. Tuy nhiên, mỗi thời đại, mỗi hoàn cảnh là khác nhau nên sự vận dụng những bài học, những câu nói dân gian phải linh hoạt, ứng biến. Nếu vận dụng sai sẽ cho ta kết quả không như ý muốn.
Diệu Linh
